Schadelijk en hinderlijk geluid bij meer dan 80 decibel

In het dagelijks leven worden we aan verschillende geluiden blootgesteld. Tineke Rens, arbeidshygiënist en coördinator Veilig en Gezond in het bakkersbedrijf, legt uit wat er gebeurt in je oor: ‘Je oor vangt geluidstrillingen op en zet die om naar signalen die de hersenen herkennen als geluid. Het slakkenhuis heeft daarbij een belangrijke rol. In het slakkenhuis zit vloeistof en in de vloeistof zitten trilharen. De geluidsgolven brengen de vloeistof in het slakkenhuis in beweging, waardoor ook de trilharen in beweging worden gebracht. Deze bewegingen worden door de trilharen als signalen overgebracht naar de hersenen.’

Gehoorschade

Een harde toon zorgt voor heftige bewegingen in de vloeistof in het slakkenhuis. De trilharen kunnen daardoor beschadigen en kunnen het geluidsignaal niet goed meer naar de hersenen overbrengen. Tineke: ‘Of ze brengen het verkeerde signaal over. Dan hoor je bijvoorbeeld een piep of een ruis.’ Bij gehoorschade door hard geluid is meestal sprake van schade in de hoge frequenties, omdat de trilharen die de hoge tonen omzetten daar het meest gevoelig voor zijn. ‘Er ontstaat dan een gehoordip, waarbij je op een bepaalde frequentie de geluiden niet meer hoort. Vooral de medeklinkers hebben een hoge frequentie. Als je bijvoorbeeld gehoorschade hebt als gevolg van hard geluid, dan wordt het moeilijk om de woorden bol, bot en rok uit elkaar te houden. Je verstaat dan alleen maar .o., .o., .o. en dan moet je gokken wat er wordt gezegd.’

Tinnitus

Door beschadigingen kan het dus zijn dat bepaalde informatie niet meer wordt doorgegeven aan de hersenen. Maar het is ook mogelijk dat een verkeerd signaal wordt doorgegeven. Deze vorm van gehoorschade heet tinnitus, of oorsuizen. De piep die je weleens hoort als je naar een concert of discotheek bent geweest, is daar een voorbeeld van. ‘In dat geval zijn de trilhaartjes overbelast en meestal gaat dat weer over, alhoewel ook dan bijna altijd wel trilhaartjes definitief zijn beschadigd.’ Vervelender wordt het als die piep, brom of zoem niet meer weggaat. ‘Deze fantoomgeluiden worden veroorzaakt door trilhaartjes die beschadigd zijn en verkeerde signalen doorsturen aan de hersenen, of door zenuwcellen in de hersenen die niet meer in staat zijn geluidsignalen te ontvangen en daar zelf invulling aan geven. Die zenuwcellen veroorzaken dan geluiden die anderen niet kunnen horen.’

Beschadiging

Trilharen die zijn beschadigd, kunnen niet meer genezen. Gehoorschade is dus blijvend. Als in de loop van je leven steeds meer trilhaartjes beschadigen, ga je steeds slechter horen. Maar wanneer is geluid te veel? De grens die wordt gehanteerd, ligt op 80 decibel (dB). Tineke: ‘Als je op het werk acht uur per dag, vijf dagen per week wordt blootgesteld aan geluidniveaus van meer dan 80 dB, dan is dat schadelijk voor het gehoor. Het geluidsniveau werkt via een zogeheten logaritmische schaal. In de praktijk betekent dit dat 3 dB meer, dus van 80 dB naar 83 dB, een twee keer zo hoge uitslag van de geluidsgolven veroorzaakt en daarmee een verdubbeling van de geluidsdruk. Bij een niveau van 83 dB mag je dus nog maar vier uur per dag werken. Het geluid waar je buiten je werk aan wordt blootgesteld, telt daar ook in mee.’ (zie tabel)

Testen

Het mag duidelijk zijn dat het belangrijk is om het geluidsniveau onder de 80 dB te houden, zodat je gehoorschade nu en in de toekomst voorkomt. ‘Als je een meter van elkaar af staat en elkaar niet normaal kunt verstaan, dan is het goed om het geluidsniveau te checken.’ Denk je dat het geluidsniveau te hoog is, dan kun je via de app Safenoise (alleen voor iPhone) een eerste check doen. Deze app is getest, maar Tineke waarschuwt wel dat metingen via de telefoon alleen een eerste indicatie geven. Je kunt hem dus niet gebruiken als vervanging van een professionele test. ‘Heb je zelf het idee dat je gehoor niet goed meer is? Doe dan de test op de website van de Hoorstichting.’

Bescherming

Werkgevers zijn verplicht om hun medewerkers te beschermen tegen de risico’s van geluid. Dit start met een inventarisatie van de risico’s: zijn er werkzaamheden, kort of lang, waarbij de geluidsnormen worden overschreden? Als dat het geval is, moeten er maatregelen worden genomen. Dit start al bij het inkoopbeleid. Wordt er een nieuwe machine aangeschaft? Sta dan vooraf al stil bij de hoeveelheid geluid die de machine produceert. Neem vooraf eisen op voor het maximale geluidsniveau. ‘Aandrijfriemen maken minder geluid dan kettingen. Hier kun je in de keuze voor een machine rekening mee houden. En gladde vloeren maken veel minder geluid bij het verplaatsen van karren dan vloeren met hobbels en drempels.’ Soms is het ook mogelijk om te zorgen dat medewerkers geen last hebben van het geluid. Ventilatoren kunnen bijvoorbeeld vaak in een aparte ruimte of buiten worden geplaatst.

Als het niet mogelijk is om het geluidsniveau onder de 80 dB te krijgen, dan moet de werkgever gehoorbeschermers beschikbaar stellen. Op maat gemaakte otoplastieken beschermen goed en zitten comfortabeler. Voor tijdelijke werknemers of werknemers die slechts af en toe worden blootgesteld aan geluid, zijn oorkappen, oorpluggen met beugel, schuimrollen of herbruikbare oorpluggen voldoende. Het gebruik van deze persoonlijke beschermingsmiddelen is niet vrijblijvend: werknemers zijn verplicht om de gehoorbescherming te dragen als zij blootstaan aan geluidsniveaus die gemiddeld hoger dan 80 dB zijn.

Hinderlijk geluid

Naast schadelijk geluid, kan er ook nog sprake zijn van hinderlijk geluid. ‘Hinderlijk geluid, zoals een druppende kraan, of een piepende toon, kan veel effect hebben op het functioneren van mensen. Het verstoort je concentratie en levert stress op. Hoewel hier geen normen voor zijn, is het dus wel belangrijk om wat te doen aan dit soort hinderlijke geluiden.’

Dit artikel is mogelijk gemaakt met ondersteuning van het ESF.