Veilig en gezond werken: van leren naar doen

Zie je dat medewerkers, ondanks een cursus tillen, met een bolle rug tillen? Worden zakken grondstoffen nog enthousiast uitgeklopt, terwijl is uitgelegd dat blootstelling aan meelstof zoveel mogelijk moet worden voorkomen?

Wat maakt het nu zo lastig om iets wat ons verteld wordt ook echt in de praktijk toe te passen? Er zijn twee factoren die hierin een belangrijke rol spelen. Enerzijds krijgen we op een dag heel wat informatie te verwerken, waardoor niet alles wat wordt verteld ook beklijft. Anderzijds werkt de mens voor een groot deel op automatismen; we denken ook niet na over hoe we rennen als we de trein moeten halen.

Informatie

We communiceren bijna non-stop en krijgen op een dag veel informatie op ons afgevuurd. Reclames bestoken ons van alle kanten, sociale media piepen om de oren, en ook via mondelinge communicatie krijgen we zowel op ons werk als thuis volop informatie binnen.

Zelfs de zaken waar we positief tegenover staan, zijn in de meeste gevallen al snel weer vergeten. Denk maar aan een reclame van een film die je graag wilt zien, en die je daarna dan toch vergeet. Daarom wordt er in het communicatievak ook wel gezegd: één keer communiceren = niet communiceren.

Als je wilt dat veilig en gezond werken tussen de oren van medewerkers komt, is het zaak om het bericht of de boodschap met regelmaat te herhalen. Dat is ook waarom reclames veel herhaald worden. Om medewerkers te overtuigen van het belang van een maatregel, is het belangrijk om niet alleen te vertellen wát iemand moet doen, maar ook uit te leggen waaróm dat zo is. Ze moeten goed begrijpen waarom iets op een bepaalde manier moet. Leg uit wat de gevolgen zijn, hoe dat precies werkt (bijvoorbeeld hoe je allergisch wordt voor meelstof, of wat er in je knie gebeurt bij een bepaalde handeling) en hoe de maatregel het risico vermindert.

Wat als ze niet willen?

Veilig en gezond werken, hoe belangrijk ook, is natuurlijk niet de reden waarom iemand is aangenomen. Er moet brood worden gebakken, verse taarten worden verkocht en de soezen zijn bijna op. In de dagelijkse realiteit ligt er veel nadruk op productie en dat moet ook nog efficiënt gebeuren om te zorgen dat het winstgevend is. En die twee dingen botsen.

De mens is een gewoontedier: we kunnen niet bewust stilstaan bij elke beweging die we maken. Daarom leunen we op automatismen en routines. In de waan van de dag nemen deze automatismen nog sneller over. Ook als je tijdens een training goede instructies hebt gekregen en het oefenen perfect ging, verval je terug op je werkplek zo weer in de oude routine. Dit is geen onwil. Het heeft aandacht nodig.

De kracht van herhaling

Het kost tijd en aandacht om een nieuwe gewoonte in te laten slijten. Als dat is gebeurt, wordt het een routine en niet meer vergeten, ook bij een hogere werkdruk. Idealiter wordt de juiste manier van werken vanaf het eerste moment goed geleerd. Zorg daarom dat bij het inwerken van nieuwe werknemers de juiste manier van werken, veilig en gezond, direct wordt aangeleerd. Geef ook altijd het goede voorbeeld. Zeker meewerkend voormannen kunnen een belangrijke rol spelen door te laten zien dat het heel normaal is om iets op een andere manier te doen.

Binnen de organisatie kun je op verschillende manieren communiceren over veilig en gezond werken. Door communicatiekanalen te combineren, blijft preventie het hele jaar door onder de aandacht. Je kunt posters met informatie ophangen of met een soort slogan zoals Don’t learn safety by accident. Of hang de top-5 van veiligheidsregels op. Wissel de posters af en toe af, want anders worden we er ‘blind’ voor. Werk- of teamoverleggen zijn ideaal om echt in gesprek te kunnen over veilig en gezond werken.

Positieve feedback

Zet veilig en gezond werken standaard als punt op de agenda (zie voor tips ook de ‘Veiligheidspuntjes’ in het kader). Vijf tot tien minuten per keer kan al genoeg zijn. Kies elke keer een afgebakend onderwerp. Dus niet een breed onderwerp zoals ‘lichamelijke belasting’, maar een specifiek onderwerp zoals ‘tillen van kratten’. Ga in op de praktische toepassing van maatregelen en bespreek of er drempels worden ervaren bij het in de praktijk brengen van een maatregel. Misschien zijn er nog goede ideeën om het uitvoeren van de maatregel eenvoudiger te maken. Zo blijf je in gesprek en laat je iedereen meedenken. Door compacte onderwerpen te kiezen, zijn er genoeg onderwerpen om preventie telkens onder de aandacht te brengen en blijft het kort en praktisch.
Als je een rondje loopt in de organisatie, valt je oog vast weleens op iets wat niet helemaal volgens de afspraken gaat. Hoe spreek je iemand dan op een goede manier aan? Als je direct begint over ‘moeten’ en ‘regels’, word je al snel gezien als een zeur. Je kunt collega’s een aantal keer herinneren aan de juiste manier van werken. Je kunt eens vragen waarom iemand op een bepaalde manier werkt. Afhankelijk van het antwoord kun je toelichten waarom het toch wel belangrijk is. Zo kweek je langzaam bewustzijn bij medewerkers over hun eigen rol als het gaat om veilig en gezond werken. Vergeet vooral ook niet om ook eens een complimentje te geven. De bevestiging van goed gedrag werkt vaak beter dan het afkeuren van onjuist gedrag. Collega’s kunnen ook elkaar een beetje in de gaten houden.

Dit artikel is mogelijk gemaakt met ondersteuning van het ESF.